A taxa turística de Santiago de Compostela, por María Bastida

En moitas ocasións puxen de manifesto a miña desconformidade con que as decisións económicas se tomen con criterios políticos, ou que sexan os criterios políticos os que determinan decisións que deberían de tomarse con parámetros principalmente económicos.

O debate ao redor da taxa turística de Santiago non é unha excepción a esta regra, onde política e economía se mesturan ata o punto de que é complicado diferenciar onde empeza un ámbito e onde termina o outro. Economía, ademais, entendida no máis amplo sentido da palabra, debido a que hai unha parte de fiscalidade, pero o núcleo de afectación é un dos principais motores económicos de Santiago, o turismo, con todo o que este sector representa en termos de actividade económica e emprego para a cidade.

Deixando á marxe a viabilidade técnica no deseño dun imposto ou taxa, que debe estar fóra de toda dúbida por canto sabemos que noutros contextos —principalmente internacionais, iso si— é perfectamente plausible, si que convén expor algunhas reflexións respecto diso.

En primeiro lugar, pártese da base de que Santiago ten un volume importante de afluencia turística. Calquera que pasee polas rúas da capital pode compartir esa percepción, pero non son precisamente as percepcións as que guían o deseño da fiscalidade, pois non deixan de ser sensacións e, por tanto, subxectivas. En consecuencia, haberá que ratificar con datos esa alegada “masificación” de turismo, explorar se se trata de momentos concretos ou se estende todo o ano, ver se afecta a zonas específicas ou é algo xenérico ou se é de momentos no día ou de longa duración. Iso, para empezar.

En segundo lugar, tamén se dixo que a taxa debe destinarse a compensar as externalidades negativas que xera o turismo, pero de que externalidades estamos a falar? Á marxe da identificación destes efectos negativos, tamén deberiamos de coñecer que custos engadidos supón o turismo para Santiago. Maior xestión de lixos? Limpeza? Orde pública? Uso de subministracións? Son unicamente algúns exemplos, porque datos concretos non temos ningún. Evidentemente, poderiamos engadir custos ambientais ou relacionados con posibles inconvenientes para a poboación residente. Pero aí engadiriamos un problema relacionado coa súa cuantificación. Cuestións todas elas non menores, porque se o imposto se destina a cubrir custos ou compensar externalidades negativas, entón deben ser claramente identificadas.

En terceiro lugar, cómpre expor quen vai xestionar o imposto. Desde un punto de vista de recadación e desde a perspectiva do uso da devandita recadación. No primeiro, está pendente saber quen vai liquidar o imposto, é dicir, quen é o suxeito pasivo. O hostaleiro? O propietario do piso turístico? Que inconvenientes lle supón? Que trámites debe realizar e con que custo explícito ou implícito? No segundo, quen vai decidir o uso da recadación? Unicamente quen estea á fronte do Goberno do Concello? Condicionado aos custos, ou para empregalo no que queira? Se é o primeiro, remítenos ao problema de dimensión de custos previamente referido, se é o segundo, entón o motor da proposta é exclusivamente recadador.

Por último, tamén debería explicarse sobre que se aplica. Preguntas tan básicas coma se van ser quen se aloxa nos hoteis, que é o máis fácil de identificar, quen teña que soportar uns custos que, realmente, non xeran unicamente eles. Antes ao contrario, seguramente quen entra en Santiago esporadicamente (excursionistas, peregrinos, ou quen se achega no verán aproveitando os días sen sol, por exemplo) xeran bastantes máis problemas e supostas externalidades negativas que quen estende a súa visita con pernoitas. Por non dicir que este tipo de turismo, o de estancia media superior a un día, é o que precisamente se pretende atraer á cidade. As medidas restritivas fronte a algo que pretende atraerse adoitan combinar mal.

Con todo, o máis sorprendente é que, ata o de agora, se nos falou xenericamente de custos e externalidades negativas, pero nada de beneficios. A ninguén lle escapa que o turismo xera actividade económica e emprego para esta cidade e dá traballo e medios de vida a moitas familias santiaguesas. Ninguén debería esquecer, tampouco, que os negocios turísticos xa pagan impostos. Por tanto, o mínimo que pode pedirse é unha análise de custos e beneficios que permita clarificar a realidade sobre a que se pretende actuar.

En definitiva, hai que facer cálculos. O razoable, a priori, é non estar a favor nin en contra da proposta, senón estudar pormenorizadamente a situación, unha situación poliédrica, con moitas arestas, para poder tomar unha decisión informada. Unha decisión técnica, fundamentada en criterios estritamente económicos, en que o posicionamento político non sexa o motor inspirador. E descartando, por suposto, máximas ideolóxicas en que a simpleza é directamente proporcional á sonoridade da formulación.